Tym razem zagraniczny fenomen - Polacy w północnej Serbii - XIX wieczna tradycja, kultywowana do dziś.
Projekt ,,Polacy w Ostojićevie 2019"
W październiku 2019 roku odbył się projekt naukowo-badawczy, mający na celu zbadanie historii, zwyczajów i tradycji ludności, pochodzenia polskiego w północnej Serbii. Z pomocą lokalnej Polonii udało się zarejestrować ponad 20 bezcennych rozmów, na podstawie których studenci uczestniczący w wyjeździe napisali swoje prace dyplomowe.
Skąd Polacy na terenie Serbii?
Od początków XIX wieku mieszkańcy Śląska, w tym właśnie Wiślanie, zajmowali się produkcją saletry na bardzo szeroką skalę. Zaangażowani w swoją pracę mieszkańcy Wisły często emigrowali poza granicę kraju, dochodząc do Węgier, a nawet na tereny dzisiejszej Serbii. Bywało, że wiślańscy saletrarze nie wracali już na tereny Śląska. Osiedlając się ostatecznie w 1846 roku w pobliżu miejsca pracy, z czasem stworzyli diasporę, wyraźnie odróżniającą się językiem i zwyczajami od lokalnych mieszkańców.
Kim byli pierwsi Polacy w Ostojićevie?
Pierwszy Polak, Andrija Szalbot, zamieszkał w Ostojićevie około 1823 roku. Zwyczaje przywiezione z Wisły kontynuowane były również na obczyźnie. Serwowanie zupy poljewki, placków ziemniaczanych pljesników lub poleśników i tzw. żebroczki, czyli zapiekanki z tartych ziemniaków z dodatkiem kaszy, mięsa i słoniny, stało się swego rodzaju obrzędem – a nie tylko zwykłym jedzeniem.
Jak wygląda Ostojićevo dzisiaj?
Ostojićevo, to miejscowość, którą obecnie zamieszkuje społeczność złożona z około 2500 osób, w tym od 200-230 mieszkańców o korzeniach polskich. Jednym z prawdziwych wyznaczników ich pokrewieństwa z Polakami, mieszkającymi np. w Wiśle, są charakterystyczne góralskie nazwiska. Najczęściej spotykanymi są: Szturc, Poljak, Pilch, Krzok, Cieślar, Urbanek, Szalbot, Bujak i Samiec. Wiślanie w Ostojićevie to społeczność niezwykle życzliwa, ale przede wszystkim świadoma. Żyjąc na uboczu, z dala od zgiełku i przeludnionych miast i miasteczek, starają się zachować od zapomnienia swoją historię, kulturę i język. Ostojićevianie pochodzenia polskiego gromadzą w swoich domach cenne pamiątki, które przypominają im i ich dzieciom o dawnych czasach.
Dlaczego jest to dla nas ważne?
Rola dziedzictwa kulturowego, zarówno materialnego, jak i niematerialnego, jest wiodącym czynnikiem, determinującym wszelkie działania o charakterze ochrony. W zachowaniu tożsamości etnicznej i narodowej pomagają gromadzone archiwalia oraz tradycje i obrzędy. Stąd tak ważnym jest, aby w międzynarodowej świadomości zakorzenić pamięć o Wiślanach w Ostojićevie.
Gdzie można szczegółowo zapoznać się z tematem?
Pogłębieniu wiedzy o Polakach w serbskiej wsi Ostojićevo służą: publikacja Wiślanie we wsi Ostojićevo (Banat Serbia). Historia – język – kultura, pod redakcją Renaty Czyż i Danuty Szczypki oraz wszelkie dostępne materiały, znajdujące się w Centrum Dokumentacji Zsyłek Wypędzeń i Przesiedleń, w tym także tegoroczne prace dyplomowe studentów Instytutu Historii i Archiwistyki.
Autorka tekstu:
Monika Łękawska
Zdjęcia są własnością Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń UP
